Nowalijki – czym są, czy warto je jeść i jak wpływają na zdrowie?

Przyszła wiosna, a z nią sezon na nowalijki – pierwsze młode warzywa, które pojawiają się w sklepach między marcem a kwietniem. Nadają one posiłkom świeżości, kolorów i chrupkości. Nowalijki często kojarzą się ze zdrową dietą i bogactwem składników odżywczych, jednak niektórzy wolą ich unikać głównie ze względu na metody uprawy oraz ewentualną obecność sztucznych nawozów czy pestycydów. Czy warto sięgać po te młode warzywa? Jak wpływają na nasze zdrowie? Wszystko omawiamy poniżej!

Nowalijki – co to jest?

Nowalijki to warzywa z pierwszych wiosennych zbiorów, które pojawiają się w sklepach i warzywniakach po zimowej przerwie. Wyróżniają się delikatnym smakiem i intensywnymi kolorami. To młode rośliny, które dopiero co wykiełkowały. Ich uprawa zazwyczaj rozpoczyna się wczesną wiosną w szklarniach lub tunelach foliowych, co umożliwia im dojrzewanie pomimo chłodniejszych temperatur.

Obecnie w sklepach możemy spotkać takie nowalijki jak np.:

• sałatę,
• ogórki,
• szpinak,
• botwinkę,
• pomidory,
• pietruszkę,
• rzodkiewkę,
• szczypiorek,
• cebulę dymkę,
• młodą marchew.

Nowalijki przyciągają wzrok swoim świeżym i jędrnym wyglądem, dlatego często wydaje nam się, że są pełne witamin i składników mineralnych. Jednakże nie jest tak do końca. Nowalijki zwykle nie rosną w swoim naturalnym sezonie. Do ich wzrostu używa się nawozów, przez co bardzo szybko wyrastają. To sprawia, że nie zdążają one pobrać z gleby wszystkich najważniejszych składników odżywczych. Oprócz tego mają mniejszy kontakt ze światłem naturalnym. Taki sposób uprawy warzyw wpływa też na ich cechy organoleptyczne – zwykle mają one mniej wyrazisty smak i aromat.

Nowalijki a zdrowie – czy warto je jeść?

Nowalijki, w porównaniu z warzywami sezonowymi, różnią się zawartością poszczególnych składników odżywczych. Niemniej jednak nie oznacza to, że powinnyśmy całkowicie je wykluczyć z diety. Wręcz przeciwnie – mogą stanowić jej urozmaicenie. Nowalijki charakteryzują się niską kalorycznością, dużą ilością błonnika i wody. W ich składzie znajdziemy także witaminę C, witaminy z grupy B, foliany, potas, fosfor, sód czy magnez, choć w nieco mniejszych ilościach niż w warzywach sezonowych.

Czy nowalijki mogą szkodzić?

Nowalijki nie cieszą się dobrą opinią. Ma na to wpływ sposób ich uprawy. Duża część z nich jest hodowana na szeroką skalę w szklarniach, gdzie stosuje się nawozy azotowe w celu przyspieszenia wzrostu. Azot może kumulować się w roślinach, tworząc azotany, które w organizmie ludzkim mogą przekształcać się w azotyny – związki potencjalnie szkodliwe dla zdrowia [2]

Mimo że nowalijki są nawożone sztucznymi nawozami, warto pamiętać, że hodowcy muszą przestrzegać określonych norm dotyczących ich stosowania oraz dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń ustalanych przez Unię Europejską. Choć w niektórych analizach wykryto obecność azotanów w nowalijkach, ich poziom mieścił się w dopuszczalnych granicach. Oznacza to, że spożywanie tych warzyw zwykle nie stanowi zagrożenia dla zdrowia [1].

Czym kierować się przy wyborze nowalijek?

Podczas zakupów nowalijek kieruj się kilkoma sprawdzonymi zasadami, dzięki którym uda Ci się wybrać najzdrowsze okazy warzyw:

• Wygląd i świeżość – wybieraj warzywa, które są jędrne, mają intensywny kolor i nie wykazują oznak więdnięcia. Dobrej jakości nowalijki powinny być pozbawione plam, zgnieceń, oznak więdnięcia i pleśni.
• Pochodzenie – staraj się kupować nowalijki od sprawdzonych producentów, najlepiej polskich. Lokalne rynki lub sklepy ekologiczne mogą być tu dobrym wyborem.
• Sposób uprawy – jeśli to możliwe, wybieraj nowalijki pochodzące z ekologicznych upraw, które są nawożone m.in. kompostem. Przed zakupem upewnij się też, czy mają one odpowiednie certyfikaty jakości.
• Opakowanie – jeśli kupujesz nowalijki w plastikowych opakowaniach, zwróć uwagę na ich stan w środku. Unikaj produktów, które są zgniecione, mokre lub mają jakiekolwiek oznaki psucia się.
• Wielkość – Wybieraj warzywa o średniej wielkości – zbyt małe mogą być niedojrzałe, a zbyt duże mogą wskazywać na nadmierne nawożenie.

Nowalijki z własnej uprawy – czy warto hodować je samodzielnie?

Tak, samodzielne hodowanie nowalijek to bardzo dobry pomysł, który wiąże się z wieloma korzyściami, zarówno zdrowotnymi, jak i praktycznymi. Przede wszystkim masz pełną kontrolę nad tym, co trafia do gleby. Nie musisz też używać sztucznych nawozów czy pestycydów. Zwykle wystarczy sam kompost.

Uprawiając warzywa we własnym ogrodzie, możesz również wybrać te odmiany, które najlepiej odpowiadają Twoim preferencjom. Ponadto własnoręczna hodowla daje poczucie satysfakcji i radości z obserwowania, jak rośliny rosną, a później – jak zbierasz plony. Masz też pewność, że warzywa nie były przechowywane zbyt długo ani transportowane na duże odległości, co finalnie wpływa na ich świeżość i smak.

Czy każdy może jeść nowalijki?

Warzywa te, kuszą nas kolorami i aromatami dlatego nic nie stoi na przeszkodzie, aby włączyć je do diety. Jednak najważniejsze znaczenie ma to, skąd one pochodzą. Jeśli są to warzywa z dużych supermarketów lub sieci dyskontów, osoby z problemami układu pokarmowego, a także te będące w trakcie rekonwalescencji, powinny z nich zrezygnować. Mowa tu m.in. o nieswoistych chorobach zapalnych jelit, wrzodach żołądka, zapaleniu trzustki, czy chorobach wątroby. Dlaczego? Ponieważ nawozy, które są używane do hodowli warzyw na skalę przemysłową, mogą podrażniać wrażliwy układ pokarmowy. Natomiast, gdy cierpisz na wspomniane schorzenia, lecz sama uprawiasz warzywa lub masz zaufanych sprzedawców, możesz dodawać je do swojej diety.

Bibliografia:
1. Skwierczyńska A., Nowalijki. Czy są zdrowym elementem diety, jakie i kiedy wybrać?, dietetycy.org.pl, 2022, https://dietetycy.org.pl/nowalijki/
2. Wnęk D., Czy nowalijki są bezpieczne?, Medycyna Praktyczna, 2017, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/68513,czy-nowalijki-sa-bezpieczne