Czy kolagen chroni przed chorobami stawów?

Zdarzyło Ci się kiedyś odczuwać ból w stawach? Być może jesteś po przebytej kontuzji lub cierpisz na chorobę stawów? Jeśli tak, to z pewnością miałaś okazję usłyszeć radę, że przyjmowanie kolagenu pomoże Ci wrócić do formy. Ale czy to prawda? Czy kolagen rzeczywiście chroni przed schorzeniami stawów? Ostatnie lata badań nad tym związkiem pokazują, że niektóre formy kolagenu mogą wspierać nasze stawy i łagodzić dolegliwości bólowe. Sprawdźmy, jakie zdanie na ten temat mają naukowcy.

Kolagen w stawach – jakie spełnia funkcje?

Stawy to ruchome połączenia, tworzone przez co najmniej dwie kości, które umożliwiają nam wykonywanie ruchów. W naszym organizmie możemy wyróżnić kilka rodzajów stawów, które różnią się między sobą m.in. liczbą i kształtem powierzchni stawowych oraz osią, wokół której wykonywany jest ruch.

Staw zbudowany jest z kilku struktur. Są to:

• ścięgno,
• więzadło,
• jama stawowa,
• torebka stawowa,
• powierzchnia stawowa pokryta chrząstką stawową.

W tym artykule przyjrzymy się bliżej chrząstce stawowej – strukturze, w której kolagen stanowi aż ⅔ suchej masy. W chrząstce stawowej dominuje typ II kolagenu. W nieco mniejszej ilości znajduje się w niej typ IX i XI [3]. Głównym zadaniem chrząstki stawowej jest amortyzacja wstrząsów podczas ruchu, zapobieganie ścieraniu się zakończeń kości oraz ich ochrona przed uszkodzeniem.

Kolagen obecny w chrząstce stawowej ma postać poprzecznie prążkowanych włókien, które tworzą mocne rusztowanie. Zapewnia on chrząstce wytrzymałość i odporność na rozciąganie [1]. Ponadto wpływa on na zachowanie sprężystości chrząstki oraz pomaga utrzymać jej prawidłowe nawodnienie.

Kolagen w prewencji chorób stawów – czy warto?

Wraz z upływem lat w chrząstce stawowej pojawiają się ubytki, które z czasem prowadzą do wystąpienia bólu, a w niektórych przypadkach nawet do rozwoju chorób stawów np. chondromalacji. Niestety nasza chrząstka stawowa nie ma możliwości całkowitej regeneracji, dlatego tak ważne jest, aby wspierać ją, zanim pojawią się jej uszkodzenia [1].

Jednym z prostszych i skuteczniejszych sposobów na wsparcie chrząstki stawowej, a tym samym zmniejszenie ryzyka urazów i chorób stawów jest odpowiednia dieta. Warto, aby uwzględniała w sobie składniki o właściwościach przeciwzapalnych takich jak np. kwasy tłuszczowe omega-3, aminokwasy, białka, przeciwutleniacze, oraz hydrolizowane peptydy kolagenowe [6].

W przypadku hydrolizowanych peptydów kolagenowych przyjmowanie ich wpływa na regenerację więzadeł i ścięgien, co dodatkowo wspiera pracę stawów i zapobiega uszkodzeniom. Co więcej, ta forma kolagenu znacząco zwiększa biosyntezę kolagenu typu II, a także stymuluje regulację cyklu kolagenowego w tkance chrzęstnej [6].

Żelatyna to kolejny ważny składnik w profilaktyce urazów i chorób stawów. Ma ona taki sam skład aminokwasowy jak czysty kolagen. Spożywając żelatynę, dostarczamy do organizmu elementów budulcowych niezbędnych do syntezy własnych włókien kolagenowych. [6].

Dodatkowym wsparciem syntezy kolagenu jest obecność witaminy C w diecie. Aktywuje ona enzymy biorące udział w wytwarzaniu kolagenu oraz stabilizuje powstałą cząsteczkę kolagenu. Najlepszymi jej źródłami są np. papryka, cytrusy, papaja, jarmuż, porzeczki, brokuły, kiwi, truskawki i kapusta kiszona [6].

Czy kolagen może pomóc w leczeniu chorób stawów?

Do najczęstszych schorzeń stawów należą reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) i choroba zwyrodnieniowa stawów. Dotykają one osób w różnym wieku. Na ich rozwój mają wpływ m.in. czynniki genetyczne, środowiskowe lub autoimmunologiczne.

Problemy ze stawami zgłaszają również osoby regularnie uprawiające sport. Ból stawów u osób aktywnych fizycznie najczęściej jest spowodowany przeciążeniem lub nadmierną eksploatacją stawów. Pojawia się on na skutek mikrourazów, powtarzających się ruchów lub niewłaściwej techniki ćwiczeń.

W chrząstce dotkniętej chorobą zwyrodnieniową często obserwuje się degradację i redukcję kolagenu typu II [1], co skutkuje intensywnym bólem i pogorszeniem jakości życia osób chorych. W przeglądzie systematycznym z 2016 r. wykazano, że przyjmowanie peptydów kolagenowych zmniejsza ból i działa ochronnie na chrząstkę stawową [5]. Do podobnych wniosków doszli badacze analizujący wpływ peptydów kolagenowych na łagodzenie objawów reumatoidalnego zapalenia stawów. W tym przypadku kolagen zmniejszał dodatkowo stan zapalny [2].

Kolagen łagodzi bóle stawów u sportowców. Pokazało to przeprowadzone w 2017 r. randomizowane badanie kliniczne z podwójnie ślepą próbą. Naukowcy przebadali grupę 139 osób (kobiet i mężczyzn) w wieku 18–30 lat uprawiających sport, którzy doświadczali bólów stawu kolanowego w wyniku uprawianej aktywności. Uczestników podzielono na dwie grupy. Pierwsza z nich dostawała 5 g bioaktywnych peptydów kolagenowych, druga natomiast placebo. Obie grupy przyjmowały preparaty przez 12 tygodni. Ból kolana u osób stosujących peptydy kolagenowe wyraźnie się zmniejszył. Osoby przyjmujące placebo również zgłaszały poprawę, lecz w o wiele mniejszym zakresie [7].

Jakie są inne sposoby na wsparcie stawów?

O kondycję stawów należy dbać cały czas. Oprócz zdrowej diety bogatej w antyoksydanty i kolagen (zarówno naturalny, jak i w postaci hydrolizowanych peptydów), zwróć uwagę na kilka dodatkowych czynników.

Przede wszystkim duże znaczenie będzie tu miała regularna aktywność fizyczna, która wzmacnia nie tylko chrząstkę stawową, lecz także więzadła, ścięgna i okoliczne mięśnie. Kolejna kwestia to kontrolowanie masy ciała. Nadwaga i otyłość generują nadmierne obciążenie stawów, co może prowadzić do ich uszkodzenia. Z kolei rezygnacja z używek, takich jak palenie tytoniu czy nadużywanie alkoholu, pozytywnie wpływa na kondycję stawów i hamuje procesy zapalne.

W przypadku pojawienia się pierwszych dolegliwości bólowych zwróć się po poradę do fizjoterapeuty. Jeśli ból i dyskomfort utrzymuje się przez dłuższy czas, konieczna będzie wizyta u lekarza.

Bibliografia:
[1] Alcaide-Ruggiero L. i in.: Main and Minor Types of Collagens in the Articular Cartilage: The Role of Collagens in Repair Tissue Evaluation in Chondral Defects, Int. J. Mol. Sci. 2021, 22, 13329.
[2] Elango J. i in.: Paradoxical Duel Role of Collagen in Rheumatoid Arthritis: Cause of Inflammation and Treatment, Bioengineering (Basel). 2022 Jul; 9(7): 321.
[3] Eyre D.: Articular cartilage and changes in Arthritis: Collagen of articular cartilage, Arthritis Res 2002, 4:30-35.
[4] Nowicka-Zuchowska A., Zuchowski A.: Kolagen – rola w organizmie i skutki niedoboru, Lek w Polsce, Vol 29 Nr 11/12’19 (342/343).
[5] Porfírio E., Fanaro G. B.: Collagen supplementation as a complementary therapy for the prevention and treatment of osteoporosis and osteoarthritis: a systematic review, Rev. Bras. Geriatr. Gerontol., Rio de Janeiro, 2016; 19(1):153-164.
[6] Turnagöl H. H. i in.: Nutritional Considerations for Injury Prevention and Recovery in Combat Sports, Nutrients. 2022 Jan; 14(1): 53.
[7] Zdzieblik D. i in.: Improvement of activity-related knee joint discomfort following supplementation of specific collagen peptides, Appl. Physiol. Nutr. Metab. 42: 588–595 (2017).